27/05/2023

Khắc phục sự xói mòn trong nghề nghiệp của tôi

Khắc phục sự xói mòn trong nghề nghiệp của tôi 

Tác giả: Maureen Sweeney

Dịch: Admin Group Tôi học Thẩm định giá 

Tóm tắt:
Làm thế nào mà "thẩm định viên" trở thành câu trả lời dễ dàng cho câu hỏi "Tại sao lại có gian lận trong thế chấp? Thông thường, thẩm định viên chỉ là người thay mặt bên cho vay thực hiện kiểm tra tài sản đảm bảo (Tài sản). Thẩm định viên thường là người chuyên nghiệp duy nhất trong giao dịch thế chấp mà người đi vay sẽ gặp (làm việc) khi chúng ta thực hiện kiểm tra tài sản là đối tượng của khoản vay thế chấp. Người đi vay phải có tên tuổi và nghề nghiệp. Các thẩm định viên được Quốc hội giao trách nhiệm tăng cường và duy trì mức độ tín nhiệm cao của công chúng. Kể từ thời điểm Quốc hội ban hành Đạo luật Cải cách, Phục hồi và Thực thi Thể chế Tài chính (FIRREA), nghề thẩm định giá đã bị tấn công.
Niềm tin của công chúng là chìa khóa để thúc đẩy sự ổn định của thị trường nhà ở. Việc tiếp tục phụ thuộc vào các công ty không được kiểm soát và các sản phẩm phân chia tiếp tục làm xói mòn lòng tin của công chúng với cái giá là từ bỏ nghề thẩm định giá nhằm thúc đẩy lòng tin của công chúng. Làm thế nào để điều này có thể bảo vệ công chúng?

Thẩm định viên là những người phản ánh giá trị thị trường; TĐV không tạo ra giá trị thị trường. Chúng tôi quan sát, chúng tôi xác minh thông qua các nguồn đáng tin cậy và phân tích dữ liệu của mình, đồng thời chúng tôi báo cáo những phát hiện của mình theo cách có ý nghĩa và không gây hiểu lầm. Chúng tôi bảo tồn lòng tin của công chúng vốn có trong hoạt động thẩm định bằng cách tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp cao nhất. Tôi sẽ tiếp tục hướng tới con đường chuyên nghiệp này, vì biết rằng The Con sẽ mở mang đầu óc của những người không biết về sự lừa bịp đang diễn ra." 

Thẩm định viên là những người phản ánh giá trị thị trường; chúng tôi không tạo ra giá trị thị trường. Chúng tôi quan sát, chúng tôi xác minh thông qua các nguồn đáng tin cậy và phân tích dữ liệu của mình, đồng thời chúng tôi báo cáo những phát hiện của mình theo cách có ý nghĩa và không gây hiểu lầm. Chúng tôi bảo tồn lòng tin của công chúng vốn có trong hoạt động thẩm định bằng cách tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp cao nhất. Tôi sẽ tiếp tục hướng tới con đường chuyên nghiệp này, vì biết rằng The Con sẽ mở mang đầu óc của những người không biết về sự lừa bịp đang diễn ra. 
---------------
Vào ngày 14 tháng 6 năm 2005, Steve Jobs nói với một lớp sinh viên tốt nghiệp, “bạn không thể kết nối các sự kiện khi nhìn về phía trước; bạn chỉ có thể kết nối chúng khi nhìn lại phía sau ”. Cùng thời gian đó, tôi được bổ nhiệm làm thành viên duy nhất trong Hội đồng cấp phép thẩm định giá của tiểu bang. Tôi không nhận ra rằng vị trí được bổ nhiệm vào năm 2005 này cuối cùng sẽ dẫn tôi đến việc chia sẻ “sân khấu” với William K. Black vào năm 2018, và sau này là cuộc phỏng vấn với The Con . Và tôi ít nhiều nhận ra rằng có nhiều câu chuyện về nghề thẩm định giá chuyên nghiệp cần được kể.
Làm thế nào mà "thẩm định viên" trở thành câu trả lời dễ dàng cho câu hỏi "Tại sao lại có gian lận trong thế chấp?". Thông thường, thẩm định viên chỉ là người thay mặt bên cho vay thực hiện kiểm tra tài sản đảm bảo (Tài sản). Thẩm định viên thường là người chuyên nghiệp duy nhất trong giao dịch thế chấp mà người đi vay sẽ gặp (làm việc) khi chúng ta thực hiện kiểm tra tài sản là đối tượng của khoản vay thế chấp. Người đi vay phải có tên tuổi và nghề nghiệp. Các thẩm định viên được Quốc hội giao trách nhiệm tăng cường và duy trì mức độ tín nhiệm cao của công chúng. Kể từ thời điểm Quốc hội ban hành Đạo luật Cải cách, Phục hồi và Thực thi Thể chế Tài chính (FIRREA), nghề thẩm định giá đã bị tấn công.
Mục XI của FIRREA cung cấp sự bảo vệ cho các giao dịch liên quan đến bất động sản của liên bang. Nghề thẩm định trở thành nghề duy nhất trong ngành cho vay thế chấp được Quốc hội giám sát thông qua việc thành lập Tiểu ban thẩm định và Quỹ thẩm định giá – tổ chức được Quốc hội ủy quyền và là nguồn ban hành các tiêu chuẩn thẩm định giá và chất lượng thẩm định giá. Điều này cũng yêu cầu các thẩm định viên – những người đưa ra các ý kiến ​​về giá trị cho các giao dịch liên quan đến liên bang phải được cấp phép bởi các bang địa phương của họ.
Theo tiêu chuẩn chuyên môn của chúng tôi, các thẩm định viên không được thực hiện nhiệm vụ với sự thiên vịkhông được biện hộ cho lý do hoặc lợi ích của bất kỳ bên hoặc vấn đề nào và không được đồng ý thực hiện công việc bao gồm báo cáo các ý kiến ​​và kết luận đã được ấn định trước. Người thẩm định không được có ý định lừa dối hoặc gian lận, và không được sử dụng hoặc dựa trên các kết luận không được hỗ trợ liên quan đến các đặc điểm như chủng tộc, màu da, tôn giáo, quốc tịch gốc, giới tính, tình trạng hôn nhân, tình trạng gia đình, tuổi tác, nhận trợ cấp thu nhập từ chính phủ, khuyết tật, hoặc một kết luận không được ủng hộ rằng sự đồng nhất của các đặc điểm đó là cần thiết để tối đa hóa giá trị. Các thẩm định viên cũng không được tham gia vào các hành vi vi phạm pháp luật (phạm tội). Tất cả các tiểu bang và vùng lãnh thổ đều có một phần hoặc tất cả các Tiêu chuẩn Thống nhất và Thực hành Thẩm định giá Chuyên nghiệp (USPAP) được đưa vào luật của họ. Vi phạm USPAP có thể dẫn đến việc thẩm định viên bị mất giấy phép hoặc đi tù.
Chính phủ liên bang đã tạo ra một hệ thống cấp phép thẩm định quốc gia để đảm bảo rằng chúng ta sẽ không bao giờ phải đối mặt với một thảm họa bởi tiết kiệm và cho vay nào khác như đã xảy ra vào cuối những năm 1980. FIRREA ban đầu đặt ngưỡng tối thiểu là 50.000 đô la (dưới mức này thì không cần thẩm định đối với giao dịch thế chấp nhà ở). Các tổ chức tín dụng cho vay phàn nàn rằng có quá ít thẩm định viên sẽ dẫn đến việc phí thẩm định cao hơn. Theo National Association of Realtors (Hiệp hội môi giới quốc gia), vào năm 1989, giá nhà trung bình ở Hoa Kỳ là 89.500 đô la. Đến năm 1992, giá nhà trung bình là 99.700 đô la và ngưỡng cho vay tối thiểu đối với cho vay nhà ở tăng lên 100.000 đô la. Điều này có nghĩa là không cần thẩm định viên được cấp phép nếu số tiền thế chấp là 100.000 đô la trở xuống. Đến năm 1992, quy định của FIRREA đã trở nên xấu đi.
Đến năm 1993, các thẩm định viên cảm thấy áp lực phải phóng đại giá trị tài sản từ những tổ chức cho vay thế chấp. Chi phí thẩm định đã không tăng như dự đoán, thay vào đó là không đổi hoặc giảm. Điều này không ngăn được James McLaughlin, giám đốc quan hệ đại lý của Hiệp hội Ngân hàng Hoa Kỳ, khuyến khích chính quyền Clinton từ bỏ thẩm định bắt buộc đối với các giao dịch dân cư và thương mại dưới 900.000 USD, một phần vì phí thẩm định được cho là cao.
Có hiệu lực từ ngày 7 tháng 6 năm 1994, Văn phòng Kiểm soát Tiền tệ, Kho bạc (the Office of the Comptroller of the Currency, Treasury - OCC); Hội đồng Thống đốc của Hệ thống Dự trữ Liên bang (Board of Governors of the Federal Reserve System – Board); và Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang (Federal Deposit Insurance Corporation - FDIC); đã ra phán quyết nâng Ngưỡng thẩm định từ 100.000 đô la lên 250.000 đô la. Trong giai đoạn lấy ý kiến ​​mở trước cuộc bỏ phiếu, “một số lượng lớn các nhà thẩm định nhận xét rằng những thay đổi được đề xuất sẽ dẫn đến sự lạm dụng – nguyên nhân từng khiến các tổ chức tiết kiệm thất bại vào giữa những năm 1980 và những thay đổi đó sẽ vi phạm chủ trương của Quốc hội.” Cơ quan này đã quyết định tăng ngưỡng từ 100.000 đô la lên 250.000 đô la. Họ nói, "Sự gia tăng như vậy sẽ mang lại lợi ích cho người tiêu dùng và tổ chức cho vay và sẽ không đe dọa sự an toàn và lành mạnh của các tổ chức tài chính, đặc biệt là khi đánh giá sẽ được yêu cầu đối với tất cả các khoản vay được miễn trừ dưới ngưỡng."
Năm 1994, giá nhà trung bình là $ 107,200. Năm 1994, những người mà FIRREA và USPAP có ý định bảo vệ, chẳng hạn như những người mua nhà lần đầu có khoản thế chấp và khoản vay mua nhà dưới mức tối thiểu 250.000 đô la, không còn được bảo vệ bằng cách thẩm định tài sản thế chấp (nhà) của họ. Bên cho vay có thể sử dụng các đánh giá được thực hiện bởi nhân viên ngân hàng, đại lý bất động sản và / hoặc mô hình toán học; và họ đã làm.
Khi một người nộp hồ sơ vay thế chấp với số tiền tối thiểu dưới 250.000 đô la, bên cho vay thường xem xét quy mô khoản trả trước, lịch sử tín dụng của người đi vay, quá trình làm việc của người đi vay, tỷ lệ nợ trên thu nhập của người đi vay và loại của khoản vay mà người đi vay quan tâm. “Giá trị” của tài sản thế chấp có thể được cung cấp bởi Mô hình Định giá Tự động (AVM) dưới dạng đánh giá, không phải là thẩm định. AVM được thiết kế để tăng tốc quá trình định giá và giảm chi phí. AVM được thiết kế để thay thế công việc được hoàn thành bởi thẩm định viên bất động sản được cấp phép. AVM là một mô hình toán học ước tính giá trị tài sản bất động sản. Không có kiểm tra bên trong hoặc bên ngoài đối với tài sản / tài sản thế chấp. Các công ty Dữ liệu lớn cung cấp AVM đã và đang không được quản lý. Quy trình định giá và các nguồn thông tin của họ không được xác minh, không tuân thủ quy định hoặc không được công bố rộng rãi. Quốc hội không yêu cầu các công ty Dữ liệu lớn phải bảo vệ lòng tin của công chúng.
Năm 2007, tôi là diễn giả tại hội nghị tội phạm tài chính mà Patrick Madigan, Trợ lý Bộ trưởng Tư pháp Iowa, đã được công chiếu trong Tập 1 của The Con . Chủ đề của tôi là Thẩm định giá và Gian lận. Vào thời điểm đó, hơn 90% khiếu nại thẩm định là thẩm định giá nhà ở dân cư. Nhiều trong số những khiếu nại này cho rằng vấn đề là do năng lực, có thể được cải thiện thông qua giáo dục thích hợp. Nhưng có không ít trường hợp được cho là hành vi phạm tội. Năm 2007, đánh cắp danh tính là một trong những hành vi phạm tội như vậy.
Tiêu chuẩn ngành thẩm định giá để truyền tải vào những năm 2000 đã chuyển từ hình thức báo cáo giấy sang báo cáo kỹ thuật số và được gửi dưới dạng điện tử. Chữ ký điện tử thay vì mực trên chữ ký giấy đã trở thành tiêu chuẩn. Điều này dẫn đến hành vi đánh cắp danh tính, đó là nơi tội phạm tạo điều kiện cho gian lận thế chấp thông qua danh tính bị đánh cắp. Chữ ký điện tử trong thẩm định đã trở thành một phương pháp dễ dàng cho những thẩm định viên, giám sát viên hoặc chủ sở hữu của các công ty thẩm định không có đạo đức để đánh cắp danh tính. Người thẩm định viên, người giám sát hoặc chủ sở hữu không có đạo đức đã có quyền truy cập vào chữ ký của người thẩm định khác, mà đôi khi những người thẩm định viên đó không hề biết. Thẩm định viên nạn nhân, nghĩ rằng họ đang tuân theo chính sách của công ty, sẽ không nhận ra danh tính của họ đã bị đánh cắp trừ khi có đơn khiếu nại. Có một số trường hợp ở Illinois, với một trường hợp đã giải quyết vào năm 2007. Người thẩm định phi đạo đức này thừa nhận đã giả mạo khoảng 600 chữ ký.
Illinois không đơn độc. Có những tiểu bang khác và có nhiều hành vi trộm cắp danh tính hơn. Thật không may, các hội đồng thẩm định chỉ có thể trừng phạt người cấp phép chứ không phải người được cấp phép. Chúng tôi cần sự giúp đỡ của cơ quan thực thi pháp luật.
Trong năm 2007, vấn đề thẩm định bất động sản nằm trong danh sách ưu tiên của nhiều cơ quan hành pháp. Nhiều cơ quan thực thi pháp luật không có kinh phí trong ngân sách hoặc nhân viên để thực hiện công việc. Thật khó chịu cho những người như chúng tôi, những người đang chứng kiến ​​những điều tồi tệ xảy ra với những người chủ nhà tốt (good homeowners). Cuối cùng, các lực lượng đặc nhiệm chống gian lận thế chấp được thành lập trên khắp đất nước để giải quyết danh sách tội phạm liên bang và tiểu bang liên quan đến thế chấp ngày càng tăng.
Theo The Con , Addie Polk có một khoản vay thế chấp trị giá 46.000 đô la. Becky Weise có một khoản vay thế chấp với giá 87.400 đô la. Cả hai người nộp hồ sơ thế chấp này đều có vốn chủ sở hữu trong nhà của họ và hiện đang không có thế chấp. Trong tình huống của Addie Polk, một thẩm định viên được cấp phép sẽ đưa ra ý kiến ​​về giá trị cho khoản thế chấp của cô ấy, hay các tổ chức cho vay sẽ sử dụng một phương pháp đánh giá, chẳng hạn như AVM (mô hình thẩm định giá tự động) như một phương án thẩm định thay thế và gọi nó là thẩm định?
Tính đến ngày hôm nay, tổng số vụ cho vay gian lận đều được tạo ra do việc từ bỏ hoạt đông thẩm định[1], các đánh giá được thực hiện bởi những người không phải thẩm định viên (non-appraiser) và / hoặc AVM (mô hình định giá tự động) chưa bao giờ được tiết lộ bởi bất kỳ tổ chức cho vay, cơ quan chính phủ hoặc nhà đầu tư trên thị trường thứ cấp nào, bao gồm Fannie Mae, Freddie Mac hoặc bất kỳ công ty đầu tư nào trên Phố Wall.
Năm 2007, đã có cuộc thảo luận đầy hy vọng về Dự luật Thượng viện 2280 (thứ 109): Đạo luật STOP FRAUD – CHẤM DỨT GIAN LẬN (Stopping Transactions which Operate to Promote Fraud, Risk, and Underdevelopment Act). Dự luật này tuyên bố rằng bất kỳ chuyên gia thế chấp nào cố ý thực hiện, hoặc cố thực hiện, một kế hoạch hoặc giả mạo để lừa đảo bất kỳ thể nhân hoặc tổ chức tài chính nào liên quan đến việc cung cấp hoặc mở rộng tín dụng tiêu dùng, sẽ phải được bảo đảm bằng quyền lợi về bất động sản. Nó cũng tuyên bố rằng sẽ là bất hợp pháp nếu có được, bằng cách giả mạo hoặc gian dối, đại diện hoặc hứa hẹn, bất kỳ khoản tiền hoặc tài sản nào, lợi ích trong tài sản thực. Dự luật này được đưa ra vào ngày 14 tháng 2 năm 2006 bởi Thượng nghị sĩ Barack Obama của bang Illinois. Dự luật này chưa bao giờ được ban hành thành luật.
Điều đã thay đổi là một chính sách của Cục Dự trữ Liên bang được gọi là Quy tắc Ứng xử Định giá Nhà (HVCC). Được ban hành vào ngày 1 tháng 5 năm 2009, HVCC là một tập hợp các hướng dẫn của liên bang được thiết kế để làm cho quy trình thẩm định nhà đáng tin cậy hơn. HVCC cấm các nhà môi giới thế chấp và đại lý bất động sản chọn hoặc trả tiền cho các thẩm định viên. Điều này buộc nhiều thẩm định viên độc lập phải làm việc với các Công ty Quản lý Thẩm định (AMC). Cho đến khi được nhà nước cấp phép, AMC là thực thể không được kiểm soát, lợi nhuận được phân chia giữa tổ chứccho vay được quản lý và thẩm định viên được cấp phép.
Vào năm 2009 khi HVCC được ban hành, nhiều Ngân hàng Quá lớn để sụp đổ (too Big to Fail) đã có AMC của riêng họ. Các AMC đã thêm một lớp bổ sung, bao gồm phí bổ sung được thêm vào chi phí thẩm định trên các tài liệu kết thúc. Các khoản phí bổ sung này của AMC không được tiết lộ ngay cả ngày hôm nay và do người vay thanh toán. Mặc dù các AMC tăng thêm chi phí, các thẩm định viên hiếm khi nhận được thêm các khoản thanh toán, và trong nhiều trường hợp, phí trả cho các thẩm định viên được giảm bớt. Các AMC không được kiểm soát thuộc sở hữu của một số Ngân hàng Quá lớn để sụp đổ và các công ty có quyền sở hữu nhanh chóng trở thành công thức cho các khoản tiền “lại quả” (lót tay) tiềm ẩn và các vi phạm chống tín nhiệm tiềm ẩn. Các ngân hàng và các công ty danh nghĩacuối cùng đã bán quyền lợi của họ tại AMC. Ngày nay, AMC thay thế cho nhiều ngân hàng và bộ phận thẩm định nội bộ của tổ chứccho vay.
Nhiều AMC yêu cầu thẩm định viêntải lên báo cáo đã hoàn thành thông qua một cổng thông tin. Chi phí tải lên và gửi đi có thể phát sinh thêm các chi phí khác mà thẩm định viên phảitrả. Hơn nữa, một số cổng thông tin và nhà cung cấp phần mềm thẩm định hiện thuộc sở hữu của các công ty Dữ liệu lớn, những người có quyền truy cập vào các báo cáo thẩm định mà họ không được coi là người dùng có chủ đích.
Năm 2010, Cục Dự trữ Liên bang đã thay thế HVCC bằng Hướng dẫn Thẩm định Mới mà Fannie Mae và Freddie Mac đã thực hiện thông qua Đạo luật Bảo vệ Người tiêu dùng và Cải cách Phố Wall của Dodd-Frank.
Vào ngày 9 tháng 10 năm 2019, Văn phòng kiểm soát tiền tệ, kho bạc (OCC); Hội đồng Thống đốc của Hệ thống Dự trữ Liên bang (Ban); và Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang (FDIC); đã quy định để tăng mức ngưỡng tối thiểu từ 250.000 đô la lên 400.000 đô la.
Đến tháng 3 năm 2020, việc sử dụng các sản phẩm thẩm định hỗn hợp và phân đôi đã trở thành một giải pháp thay thế bổ sung cho báo cáo thẩm định có quan sát nội thất.
Ngày nay chúng ta biết rằng 85% đến 90% tất cả các giao dịch thế chấp được hỗ trợ bởi chính phủ liên bang và những người đóng thuế Hoa Kỳ hiện không phải tuân theo các biện pháp bảo vệ mà Quốc hội đã ban hành thông qua MụcXI của FIRREA. Các công ty Big Data cung cấp AVM (mô hình định giá tự động)không được pháp luật quản lý. Quy trình định giá và các nguồn thông tin của họ không được xác minh, không được quy định hoặc không được công bố rộng rãi. Làm thế nào để dựa vào một ngành công nghiệp tư nhân không được kiểm soát đang chạy các mô hình tổng hợp bảo vệ lòng tin của công chúng? Tôi không tin là họ làm được.
Niềm tin của công chúng là chìa khóa để thúc đẩy sự ổn định của thị trường nhà ở. Việc tiếp tục phụ thuộc vào các công ty không được kiểm soát và các sản phẩm phân chia tiếp tục làm xói mòn lòng tin của công chúng với cái giá là từ bỏ nghề thẩm định giá nhằm thúc đẩy lòng tin của công chúng. Làm thế nào để điều này có thể bảo vệ công chúng?
David Bunton từ The Appraisal Foundation cho biết điều đó tốt nhất vào năm 2019: “Ba mươi năm qua là chứng kiến ​​cho các cơ quan liên bang cố gắng hết sức để né tránh việc sử dụng các chuyên gia được đào tạo này. Tương tự như vậy, các doanh nghiệp được chính phủ tài trợ đang thực hiện các hoạt động rủi ro hơn khiến cho việc bảo vệ thẩm định bị bỏ qua. Thông qua việc miễn trừ, miễn thẩm định, thúc đẩy đánh giá thay cho thẩm định và khuyến khích người cho vay sử dụng cá nhân không có giấy phép, các cơ quan quản lý tổ chức tài chính liên bang ước tính rằng chỉ có 10 đến 15% tất cả các giao dịch thế chấp được hỗ trợ bởi chính phủ liên bang và người nộp thuế Hoa Kỳ hiện là đối tượng đối với các biện pháp bảo vệ mà Quốc hội ban hành thông qua Mục XI. ”
Thẩm định viên là những người phản ánh giá trị thị trường; chúng tôi không tạo ra giá trị thị trường. Chúng tôi quan sát, chúng tôi xác minh thông qua các nguồn đáng tin cậy và phân tích dữ liệu của mình, đồng thời chúng tôi báo cáo những phát hiện của mình theo cách có ý nghĩa và không gây hiểu lầm. Chúng tôi bảo tồn lòng tin của công chúng vốn có trong hoạt động thẩm định bằng cách tuân thủ các tiêu chuẩn đạo đức nghề nghiệp cao nhất. Tôi sẽ tiếp tục hướng tới con đường chuyên nghiệp này, vì biết rằng The Con sẽ mở mang đầu óc của những người không biết về sự lừa bịp đang diễn ra.


12/05/2023

Phân loại thẩm định viên về giá: Kinh nghiệm quốc tế và hàm ý chính sách cho Việt Nam (Kỳ 2)

Nguồn: Phân loại thẩm định viên về giá: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam - Tạp chí Kinh tế Việt Nam (vneconomy.vn)

Dự thảo Luật Giá sửa đổi dự kiến được trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp tháng 5/2023, có bước tiến quan trọng là phân loại thẩm định viên theo lĩnh vực nhưng vẫn tồn tại một số bất cập. Để khắc phục vấn đề này, Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm từ các quốc gia khác trên thế giới…

Phân loại, nâng cao chất lượng thẩm định viên về giá góp phần ngăn chặn tiêu cực.
Phân loại, nâng cao chất lượng thẩm định viên về giá góp phần ngăn chặn tiêu cực.

Nhằm nâng cao chất lượng công tác thẩm định giá, ngăn ngừa tiêu cực, Dự thảo Luật Giá (sửa đổi) đã bổ sung nhiều quy định mới liên quan đến thẩm định viên về giá. Đáng chú ý là việc cấp thẻ thẩm định viên về giá theo lĩnh vực thẩm định giá tài sản và thẩm định giá doanh nghiệp.

PHÂN LOẠI THẨM ĐỊNH VIÊN Ở MỘT SỐ NƯỚC CHÂU Á

Trong khối ASEAN hiện nay, ngoại trừ Indonesia phân loại thẩm định viên theo loại hình tài sản (thẩm định giá tài sản cá nhân, thẩm định giá bất động sản và thẩm định giá doanh nghiệp), hầu hết các quốc gia đều không thực hiện phân loại theo loại hình tài sản mà phân loại theo trình độ thẩm định viên. Đồng thời trong khối ASEAN, ngoài Indonesia, không quốc gia nào cấp thẻ hoặc chứng chỉ thẩm định viên về giá riêng cho lĩnh vực thẩm định giá doanh nghiệp.

Nguồn: Overview Valuation Regulatory based on Questionnaire, 24th AVA Congress 2022  
Nguồn: Overview Valuation Regulatory based on Questionnaire, 24th AVA Congress 2022 

Theo khoản 1, 2 và 4, Điều 6 Quy định số 56/2017 (Permenkeu 56/2017) của Bộ trưởng Bộ Tài chính Indonesia sửa đổi Quy định số 101/PMK.01/2014 về Thẩm định viên công (Penilai Publik), giấy phép Thẩm định viên công được phân loại theo lĩnh vực gồm: 

  • Thẩm định giá tài sản đơn giản (Penilaian Properti Sederhana), 
  • Thẩm định giá tài sản (Penilaian Properti), 
  • Thẩm định giá doanh nghiệp (Penilaian Bisnis)
  • Thẩm định giá tài sản cá nhân (Penilaian Personal Properti).

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, thẩm định viên về giá tài sản (Penilaian Properti) của Indonesia không phải thực hiện định giá tất cả các loại “tài sản” (theo nghĩa tài sản được quy định trong Luật Dân sự Việt Nam) mà chỉ thẩm định giá đất đai và công trình trên đất, các tài sản gắn liền với đất; máy móc thiết bị (thiết bị y tế, thiết bị quân sự, thiết bị nội thất, thông tin liên lạc,…), nông nghiệp trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp và khai thác mỏ (được nêu tại Quy định số 125/PMK.01/2008 ngày 08 tháng 9 năm 2008 của Bộ trưởng Bộ Tài chính Indonesia).

Nhìn ra ngoài khối ASEAN, Ấn Độ cũng thực hiện phân loại thẩm định viên về giá theo 3 loại hình tài sản: 

  • Đất đai và công trình xây dựng (Land and Building); 
  • Nhà máy và máy móc thiết bị (Plant and Machinery); 
  • Chứng khoán hoặc tài sản tài chính (Securities or Financial Assets).

Ủy ban IBBI của Ấn Độ đưa ra các tiêu chuẩn rất cụ thể về trình độ chuyên môn và kinh nghiệm đối với thẩm định viên từng loại hình tài sản.

Phân loại thẩm định viên về giá: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam - Ảnh 1

Cách phân loại của Ấn Độ thể hiện sự chuyên môn hóa cao hơn Indonesia vì để thực hiện thẩm định giá máy móc thiết bị đòi hỏi sự am hiểu  rất sâu sắc về kỹ thuật và công nghệ và cập nhật thường xuyên. Thay vì thẩm định viên về giá tài sản thực hiện thẩm định giá tất cả các loại tài sản từ bất động sản cho tới động sản thì Ấn Độ thực hiện phân thành thẩm định viên về giá đối với đất đai và công trình xây dựng; nhà máy và máy móc thiết bị.

NHÌN RA CÁC QUỐC GIA CÓ THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH PHÁT TRIỂN

Tại các thị trường phát triển, việc phân loại thẩm định viên về giá được chuyên môn hóa cao hơn và trao quyền nhiều hơn cho các tổ chức độc lập.

Chẳng hạn như ở Canada, mỗi loại hình tài sản sẽ được cấp chứng nhận riêng bởi Viện Thẩm định giá Canada (AIC) hoặc Hiệp hội thẩm định viên bất động sản quốc gia Canada (CNAREA).

Quy định cấp giấy phép sẽ khác nhau tùy mỗi bang, chẳng hạn Quebec quy định thẩm định viên phải được AIC công nhận. AIC phân loại thẩm định viên thành (i) CRA-Canadian Residential Appraiser (thực hiện thẩm định giá nhà phố, nhà liền kề, chung cư, lô đất trống, đất ở) và (ii) AACI-Accredited Appraiser Canadian Institute (thẩm định giá bất kỳ loại tài sản nào, gồm đất đai, tài sản nông nghiệp, máy móc thiết bị, tòa nhà thương mại và dân cư). Ngoài ra, còn có các chứng nhận chuyên môn khác như chứng nhận CPPA (Canadian Personal Property Appraiser) dành cho các thẩm định viên thực hiện xác định giá trị các tài sản cá nhân như trang sức, đồ thủ công, đồ cổ, nghệ thuật, và các vật dụng gia đình; chứng nhận CBV (Chartered Business Valuator) của CBV Institute (The Canadian Institute of Chartered Business Valuators) cấp cho các chuyên gia trong lĩnh vực thẩm định giá doanh nghiệp.

Tại Hoa Kỳ, thẩm định viên có thể lựa chọn chuyên về các lĩnh vực như:

  • Thẩm định giá BĐS (Real Property Appraisal) như nhà ở dân cư, thương mại hoặc nông nghiệp
  • Thẩm định giá tài sản cá nhân (Personal Property Appraisal) bao gồm các tài sản cá nhân như đồ mỹ thuật, nghệ thuật, đồ trang trí, đồ cổ,  đồ trang sức, máy móc thiết bị. 
  • Thẩm định giá doanh nghiệp (Business Valuation) bao gồm các tài sản hữu hình và vô hình, từ thiết bị đến thương hiệu hoặc logo của doanh nghiệp.
  • Thẩm định giá hàng loạt (Mass Appraisal) bao gồm định giá nhiều loại BĐS hoặc tài sản cá nhân bằng cách sử dụng các công thức và mô hình thống kê (được chứng nhận bởi International Association of Assessing Officers).

Đối với dịch vụ thẩm định giá bất động sản, việc cấp giấy phép tùy theo quy định của từng tiểu bang/bang và các tổ chức có thẩm quyền. FIRREA (Đạo luật cải cách, phục hồi và thực thi các tổ chức tài chính năm 1989) thiết lập một hệ thống quy định về thẩm định viên bất động sản liên quan đến Chính phủ liên bang, các tiểu bang và tổ chức TAF (The Appraisal Foundation – một tổ chức giáo dục phi lợi nhuận tư nhân).

Mỗi tiểu bang hoặc vùng lãnh thổ của Hoa Kỳ có một cơ quan quản lý thẩm định viên bất động sản chịu trách nhiệm cấp phép và chứng nhận thẩm định viên bất động sản và giám sát các hoạt động liên quan đến thẩm định giá của họ, theo yêu cầu của luật. Liên bang. Hội đồng Trình độ Thẩm định viên (AQB) thiết lập các tiêu chí trình độ chuyên môn đối với thẩm định viên bất động sản.

Có 4 phân loại thẩm định viên liên bang gồm (cấp độ tăng dần).

Nguồn: Tổng hợp từ Cục Thống kê lao động Hoa Kỳ, TAF, AQB.
Nguồn: Tổng hợp từ Cục Thống kê lao động Hoa Kỳ, TAF, AQB.

Không giống như thẩm định viên bất động sản, đối với lĩnh vực thẩm định giá giá trị doanh nghiệp (và cả thẩm định viên tài sản cá nhân) không bắt buộc phải có giấy phép hành nghề. Ở các tiểu bang không yêu cầu giấy phép đối với thẩm định viên, nhà tuyển dụng có thể yêu cầu ứng viên hoàn thành các khóa học thẩm định giá cơ bản, có chứng nhận chuyên môn và đáp ứng các yêu cầu về thời gian làm việc.

Tại Hoa Kỳ, chứng nhận chuyên môn lĩnh vực này được cấp bởi 5 tổ chức chính:

  • Hiệp hội Thẩm định viên Hoa Kỳ (The American Society of Appraisers ASA) cấp chứng nhận Accredited Senior Appraiser (ASA).
  • Viện CFA (CFAI) cấp chứng nhận Chartered Financial Analyst (CFA).
  • Viện thẩm định giá doanh nghiệp (IBA) cấp chứng nhận Certified Business Appraiser (CBA).
  • Viện Kế toán Công chứng Hoa Kỳ (AICPA) cấp chứng nhận Accredited In Business Valuation (ABV).
  • Hiệp hội các nhà phân tích định giá được chứng nhận quốc gia (NACVA) cấp chứng nhận Certified Valuation Analyst (CVA).

HÀM Ý CHO VIỆT NAM 

Từ kinh nghiệm quốc tế cũng như thực tiễn ở Việt Nam, ban soạn thảo Luật Giá sửa đổi có thể cân nhắc 3 hướng sửa đổi quy định về phân loại thẩm định viên về giá. 

Phương án 1: Nếu vận dụng theo mô hình Indonesia và giữ nguyên cách phân loại “thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá tài sản” và thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá doanh nghiệp”, ban soạn thảo cần quy định rõ lĩnh vực thẩm định giá tài sản gồm những loại tài sản nào, thay vì hiểu nghĩa “tài sản” theo Luật Dân sự 2015 như hiện nay. Phương án này vẫn có hạn chế là ngay cả khi không tính giấy tờ có giá và quyền tài sản thì tài sản bao gồm động sản và bất động sản hiện có và hình thành trong tương lai. Việc yêu cầu thẩm định viên thông thạo cả kỹ thuật (máy móc thiết bị, nhà máy, công nghệ) lẫn bất động sản, xây dựng sẽ không đảm bảo mục tiêu chuyên môn hóa nghiệp vụ. 

Phương án 2: Chỉ quy định bắt buộc phải có thẻ thẩm định viên về giá của Bộ Tài chính cấp đối với hoạt động thẩm định giá bất động sản và không bắt buộc đối với thẩm định giá doanh nghiệp nhưng sẽ có những yêu cầu về bằng cấp, trình độ chuyên môn, số năm kinh nghiệm và các chứng chỉ quốc tế được yêu cầu (chẳng hạn yêu cầu phải có chứng chỉ CFA). Trong đó, thẻ thẩm định viên về giá bất động sản sẽ được phân cấp theo trình độ tăng dần. Đây là cách làm của các quốc gia phát triển. 

Phương án 3, nếu cho rằng cách phân loại của các nước phát triển (Mỹ, Canada, Anh,…) chưa phù hợp với trình độ thực tế của các tổ chức nghiên cứu đào tạo và trình độ thẩm định viên hiện nay, thì phù hợp nhất là vận dụng cách phân loại của Ấn Độ. Theo đó thẩm định viên có thể phân loại theo 3 lĩnh vực: thẩm định giá bất động sản; thẩm định giá máy móc thiết bị và phương tiện vận tải; thẩm định giá doanh nghiệp, chứng khoán hoặc các tài sản tài chính.

Các yêu cầu về bằng cấp, trình độ có thể tham khảo cách làm của Ấn Độ và điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện thực tế và mặt bằng nhân sự ngành thẩm định giá ở Việt Nam. Điều này sẽ giúp tăng tính chuyên môn hóa của thẩm định viên đối với loại hình tài sản, hướng tới sự chuyên nghiệp.

Những điểm chưa hợp lý trong phân loại thẩm định viên về giá tại Dự thảo Luật Giá sửa đổi (Kỳ 1)

 

Nguồn: Những điểm chưa hợp lý trong phân loại thẩm định viên về giá tại Dự thảo Luật Giá sửa đổi - Tạp chí Kinh tế Việt Nam (vneconomy.vn)

Mặc dù phân loại thẩm định viên theo lĩnh vực thẩm định giá hay loại hình tài sản là một bước tiến bộ và cũng là xu thế tất yếu; tuy nhiên, việc phân loại theo lĩnh vực thẩm định giá tài sản và thẩm định giá doanh nghiệp như tại Dự thảo Luật Giá sửa đổi vẫn có những điểm chưa hợp lý và tiềm ẩn sự chồng chéo, bất cập sau này...

Thẩm định giá là một lĩnh vực liên ngành.
Thẩm định giá là một lĩnh vực liên ngành.

Tại Dự thảo Luật Giá (sửa đổi), Bộ Tài chính đã bổ sung nhiều quy định mới trong việc quản lý lĩnh vực thẩm định giá nhằm nâng cao chất lượng công tác thẩm định giá, ngăn ngừa tiêu cực. Đáng chú ý là việc cấp thẻ thẩm định viên về giá theo lĩnh vực thẩm định giá tài sản và thẩm định giá doanh nghiệp. Đây là một bước tiến trong Luật Giá sửa đổi. Tuy nhiên, còn những điểm chưa phù hợp trong việc phân loại thẩm định viên theo lĩnh vực tại dự luật.

PHÂN LOẠI THẨM ĐỊNH VIÊN THEO LOẠI HÌNH TÀI SẢN ĐỊNH GIÁ

Hiện nay, tại Việt Nam, người được cấp thẻ thẩm định viên về giá có thể tham gia thẩm định giá mọi tài sản ở các lĩnh vực khác nhau, từ đất đai, nhà cửa, công trình xây dựng, mỏ quặng đến các động sản như máy móc thiết bị, phương tiện vận tải, phương tiện chuyên dụng, hàng hóa, cây cối, tài sản tài chính, tác phẩm nghệ thuật, tài sản vô hình, doanh nghiệp… 

Để được cấp thẻ Thẩm định viên về giá của Bộ Tài chính, người hành nghề sẽ phải trải qua kỳ thi sát hạch gồm 1 môn ngoại ngữ và 5 môn chuyên ngành: (i) pháp luật áp dụng trong lĩnh vực giá và thẩm định giá; (ii) nguyên lý hình thành giá cả thị trường và nguyên lý căn bản về thẩm định giá; (iii) thẩm định giá bất động sản; (iv) thẩm định giá máy, thiết bị; (v) thẩm định giá doanh nghiệp.

Vì thẩm định giá là một lĩnh vực liên ngành, thẩm định viên về giá cần phải được trang bị một lượng kiến thức rất rộng. Trong khi đó, việc dàn trải quá nhiều loại hình tài sản của nhiều lĩnh vực khác nhau (trong đó có những tài sản đặc thù) khiến thẩm định viên thiếu đi sự chuyên sâu cần thiết của một người làm lĩnh vực tư vấn.

Theo ông Phạm Văn Bình, Trưởng phòng Thẩm định giá, Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính – đơn vị chủ trì soạn thảo Luật Giá sửa đổi, số liệu thống kê cho thấy chỉ có khoảng 20-30% thẩm định viên về giá tham gia thẩm định giá doanh nghiệp, tài sản tài chính, còn 70-80% chủ yếu thực hiện thẩm định giá bất động sản và động sản. Trong khi đó, việc thẩm định giá giá trị doanh nghiệp và tài sản tài chính đòi hỏi người hành nghề phải có kiến thức rất sâu về kế toán và phân tích tài chính.

Hiện nay, nhiều thẩm định viên về giá mặc dù không bao giờ làm thẩm định giá doanh nghiệp nhưng vẫn phải học đầy đủ và thi môn thẩm định giá doanh nghiệp; đồng thời, phải tham gia học cập nhật kiến thức bắt buộc hàng năm đối với cả nội dung này. Do vậy, việc chuyên môn hóa hoạt động của thẩm định viên theo lĩnh vực như Dự thảo Luật Giá sửa đổi được kỳ vọng sẽ giúp thẩm định viên tập trung bồi dưỡng những kiến thức kỹ năng chuyên sâu và giảm tải những môn học không thuộc định hướng; từ đó, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động thẩm định giá theo hướng chuyên nghiệp.

NHỮNG ĐIỂM CHƯA HỢP LÝ

Mặc dù phân loại thẩm định viên theo lĩnh vực thẩm định giá hay loại hình tài sản là một bước tiến bộ và cũng là xu thế tất yếu; tuy nhiên, việc phân loại theo lĩnh vực thẩm định giá tài sản và thẩm định giá doanh nghiệp như tại dự luật vẫn có những điểm chưa hợp lý và tiềm ẩn sự chồng chéo, bất cập sau này.

Trong dự thảo Luật Giá hiện nay chưa quy định rõ thế nào là “thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá tài sản” và thế nào là “thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá doanh nghiệp”. Để hiểu được “lĩnh vực thẩm định giá tài sản” gồm những nội dung nào, trước hết cần phải hiểu khái niệm về đối tượng thẩm định giá – “tài sản”.

Mặc dù Dự thảo Luật Giá không đưa ra định nghĩa tài sản, tuy nhiên Bộ Tài chính cũng đã đưa ra ý kiến giải trình lý do không giải thích từ ngữ “tài sản” vì khái niệm tài sản đã được quy định tại Bộ Luật dân sự.

Theo Điều 105 Luật Dân sự 2015, tài sản là “vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản. Tài sản bao gồm bất động sản và động sản. Bất động sản và động sản có thể là tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai.”

Tại Công văn số 141/TANDTC-KHXX ngày 21/9/2011 của Tòa án Nhân dân tối cao đã đưa ra hướng dẫn như sau:

“Căn cứ vào các quy định của pháp luật hiện hành, thì giấy tờ có giá bao gồm:

a) Hối phiếu đòi nợ, hối phiếu nhận nợ, séc, công cụ chuyển nhượng khác được quy định tại Điều 1 của Luật các công cụ chuyển nhượng năm 2005;

b) Trái phiếu Chính phủ, trái phiếu công ty, kỳ phiếu, cổ phiếu được quy định tại điểm c khoản 1 Điều 4 của Pháp lệnh ngoại hối năm 2005;

c) Tín phiếu, hối phiếu, trái phiếu, công trái và công cụ khác làm phát sinh nghĩa vụ trả nợ được quy định tại điểm 16 Điều 3 của Luật quản lý nợ công năm 2009;

d) Các loại chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ; quyền mua cổ phần, chứng quyền, quyền chọn mua, quyền chọn bán, hợp đồng tương lai, nhóm chứng khoán hoặc chỉ số chứng khoán; Hợp đồng góp vốn đầu tư; các loại chứng khoán khác do Bộ Tài chính quy định) được quy định tại khoản 1 Điều 6 của Luật chứng khoán năm 2006 (đã được sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2010);

đ) Trái phiếu doanh nghiệp được quy định tại Điều 2 của Nghị định số 52/2006/NĐ-CP ngày 19/5/2006 của Chính phủ về “Phát hành trái phiếu doanh nghiệp”…

Như vậy, từ những căn cứ pháp lý trên, người được cấp thẻ thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá tài sản sẽ thực hiện thẩm định giá tài sản, bao gồm cả tài sản là giấy tờ có giá như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ; quyền mua cổ phần, chứng quyền, quyền chọn mua, quyền chọn bán, hợp đồng tương lai, nhóm chứng khoán hoặc chỉ số chứng khoán; hợp đồng góp vốn đầu tư. Đây là những tài sản tài chính và đòi hỏi thẩm định viên phải có kiến thức tài chính chuyên sâu mới có thể thẩm định giá các “tài sản” này.

Ngay cả khi không tính tới các tài sản là “giấy tờ có giá”, thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá tài sản cũng sẽ phải thẩm định giá bất động sản bao gồm bất động sản là tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai.

Để thực hiện thẩm định giá bất động sản hiện có, chẳng hạn như trung tâm thương mại, dự án khu đô thị phức hợp, các dự án bất động sản cao cấp, dự án bất động sản công nghiệp và các dự án bất động sản hình thành trong tương lai khác, thẩm định viên cũng phải được trang bị những kiến thức hết sức chuyên sâu về phân tích tài chính không thua gì các thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá doanh nghiệp.

Như vậy, nếu khái niệm “tài sản” được hiểu theo nghĩa được nêu tại Luật Dân sự thì để đảm bảo chất lượng dịch vụ, thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá tài sản vẫn phải có sự chuyên sâu về phân tích tài chính và phải học, thi đầy đủ các môn tài chính không kém gì thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá doanh nghiệp.

Ở chiều ngược lại, để thẩm định giá doanh nghiệp, thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá doanh nghiệp cũng sẽ phải học đầy đủ kiến thức chuyên sâu về thẩm định giá bất động sản và động sản như thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá tài sản.

Theo Tiêu chuẩn Thẩm định giá Việt Nam số 12, ba cách tiếp cận áp dụng trong thẩm định giá doanh nghiệp bao gồm: cách tiếp cận từ thị trường, cách tiếp cận từ chi phí và cách tiếp cận từ thu nhập. Cách tiếp cận chi phí dựa trên quan điểm cho rằng giá trị doanh nghiệp bằng tổng giá trị các tài sản của doanh nghiệp. Phương pháp xác định giá trị doanh nghiệp theo cách tiếp cận chi phí được sử dụng là phương pháp tài sản - đây thường được coi là phương pháp an toàn nhất, là phương pháp quan trọng để xác định giới hạn dưới của giá trị doanh nghiệp.

Tài sản của doanh nghiệp thông thường sẽ bao gồm động sản (máy móc thiết bị, phương tiện, công cụ, hàng hóa,…) và bất động sản (đất đai, nhà xưởng…). Để thực hiện xác định giá trị doanh nghiệp bằng phương pháp tài sản, thẩm định viên thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá doanh nghiệp vẫn phải thực hiện ước tính giá trị tài sản là động sản và bất động sản giống như thẩm định viên về giá trong lĩnh vực thẩm định giá tài sản.

Do đó, việc phân loại thẩm định viên về giá theo hai lĩnh vực: thẩm định giá tài sản và thẩm định giá doanh nghiệp như đề xuất tại Dự thảo Luật Giá sửa đổi có thể không giúp đạt được mục tiêu chuyên môn hóa nghiệp vụ của thẩm định viên.


05/05/2023

Ba lỗi thường gặp trong thực hành xác định tỷ suất chiết khấu

Đây là nội dung bài viết tôi đã chia sẻ từ nhiều năm trước, nhưng đến nay vẫn có nhiều nhầm lẫn trong giới thực hành nên tôi chia sẻ lại. 
Tình cờ, tôi được biết những lỗi cực kỳ phổ biến, và rất cơ bản mà thẩm định viên thường hay gặp, và xuất hiện cả trong một số nguồn tài liệu đào tạo của VN mà tôi tiếp cận được. Dưới đây là 3 lỗi cơ bản mà tôi thường gặp: 
1. Sử dụng nhầm lẫn cơ bản giữa lãi suất trúng thầu và lãi suất danh nghĩa của Trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm để tính lãi suất phi rủi ro. Chỉ cần nhớ lại ý nghĩa của choice under uncertainty, chúng ta sẽ tránh được sai lầm này. 
2. Quy đổi lãi suất TPCP từ kỳ hạn năm ra tháng bằng cách chia cho 12 như đã làm khi tính return thay vì sử dụng yield (lợi suất). Việc quy đổi này có thể tính cho return vì giả định các suất sinh lợi độc lập, nhưng nếu áp dụng cho TPCP và trái phiếu nói chung là ko chính xác, vì bỏ qua cấu trúc kỳ hạn của lãi suất (Term Structure Of Interest Rates). 
3. Nhầm lẫn giữa lựa chọn thời đoạn của suất sinh lợi thị trường (market return) khi tính hệ số beta và thời đoạn của suất sinh lợi thị trường khi tính phần bù rủi ro thị trường (historical market risk premium).
Ngoài ra, còn một số vấn đề nữa, tôi xin trao đổi ở các bài sau. Bài viết ngắn này như bữa ăn nhẹ, ăn vặt giữa giờ nghỉ thôi nha các bạn.

Phương pháp lợi nhuận và Phương pháp thặng dư

Định giá bất động sản trên thực tế được thực hiện thông qua ba phương pháp định giá (ở Mỹ) hoặc năm (ở các quốc gia chịu ảnh hưởng bởi truyề...